Հայաստանի պատմության թանգարանում Հայոց ցեղասպանության 110-րդ տարելիցին նվիրված «Քէմբ Օտտօ, Մարսէյլ․ պատմություն ցեղասպանությունից փրկվածներից» խորագիրը կրող ժամանակավոր ցուցադրության փակման և ամփոփման շրջանակներում տեղի ունեցավ «Քէմբ Օտտօ․ անտեսանելի ժառանգություն» խորագրով բանախոսությունը։
Բանախոսությամբ հանդես եկավ հրատարակիչ և թարգմանիչ «Editions Parenthèses, collection Diasporales»-ի պատասխանատու Հուրի Վարժապետեանը, ով անդրադարձավ Ֆրանսիայի Մարսել քաղաքի «Քէմբ Օտտօ» գաղթականների կայանում ապաստանած հայ գաղթականների մասին։ Նրա փոխանցմամբ՝ «Քէմբ Օտտօ»-ում 5244 հայ է ապրել։
«Ցեղասպանությունը վերապրած հայերը, ովքեր անապատներում էին, Իրաքում, Սիրիայում, հասկացան, որ անկարելի է հետ գնալ իրենց տները, քանի որ 1922թ․ ևս Կ․Պոլսում ցուցակներ էին կազմված՝ հայերին ձերբակալելու և աքսորելու մասին և մի մասը տարբեր նավերով հասնում է Մարսել։ Այդքան շատ հայերի ժամանումը զարմացրեց թե՛ օտարերկրացիներին, թե՛ հայերին։ Մարսելում այդ ժամանակ 400 հայ էր ապրում, մի մասը Համիդյան ջարդերից հետո էր հայտնվել այնտեղ, իսկ վաղուց բնակվողները վաճառականներ էին։ Այնտեղ էր նաև Վահան Թեքեյանի ընտանիքը, Տիգրան Միրզայանցը, ով անկախ Հայաստանի առաջին ներկայացուցիչն էր և տեսնելով հայերի մեծ քանակը, իր միջոցներով օգնում է նրանց, ապա դիմում է Ֆրանսիայի կառավարությանը»,-իր խոսքում ասաց Հուրի Վարժապետեանը։
Նրա փոխանցմամբ՝ Մարսելում զինվորական կայան է եղել, որը կոչվել է Քէմբ Օտտօ՝ մարսելցի բժշկի անունով, ով խոլերայի և շատ հիվանդությունների ժամանակ բժշկել է տեղացիներին։ Զինվորներ այնտեղ բնակվել են 1914-1918թթ․, իսկ պատերազմից հետո տարածքը դատարկ է եղել, ինչի համար էլ Միրզայանցը դիմել է Ֆրանսիայի կառավարությանը։
«Սկզբում տեղափոխել են 300 հոգու։ Տարածքում առկա 40 հյուղակներից 34-ը տրամադրվել է հայերին, 6-ը՝ ասորիներին։ Տնօրենը տետրում գրել է բնակվողների անունները, ազգանունները և այն, թե որտեղից են եկել, ի՞նչ էին աշխատում նախկինում, ո՞ւր են գնալու։ Տետրը կարևոր է նրանով, որ կարողացանք գտնել այդ մարդկանց թոռներին, ծոռներին։ Նրանք ամենաառաջինն ուզել են դպրոց ունենալ, որ փոքրերը հայերեն սովորեն՝ չմոռանալու երկիրն ու լեզուն։ Կարևորվել է նաև բժշկական օգնությունը, կապ են հաստատել բժիշկների հետ»,-մանրամասնեց բանախոսը։
Հուրի Վարժապետեանը հայտնեց՝ գաղթականները, ովքեր հասել են Մարսել՝ որևէ փաստաթուղթ չեն ունեցել։
«Եթե անգամ թուղթ ունեին՝ թուրքական կառավարությունը գրել էր «արգելված է վերադառնալ»։ Սա նշանակում էր, որ երկրից վտարված են։ Մարսելում հորդորել են գնալ նկարվել, որտեղ գրել են, թե որտեղ են ծնվել ու դա հնարավոր է դարձրել աշխատանք գտնելը: Ինչ վերաբերում է ցեղասպանությունը վերապրածների անուններին, ապա օրինակ, եթե մեկի անունը Սահակ Քյոսայան էր, չէին հասկանում, հարցնում էին հոր անունը, որն ասենք լինում էր Արթին, գրում էին Սահակ Արթին»,-եզրափակեց բանախոսը։