ԳԼԽԱՎՈՐ
donate

Like this:

Բնության մեջ արդեն գոյություն ունի մի արարած, որը կարող է հավերժ ապրել

Շատերը երազում են հավերժական կյանքի մասին, սակայն դա համարում են անհասանելի ֆանտազիա։ Այնուամենայնիվ, բնության մեջ արդեն գոյություն ունի մի արարած, որը կարողացել է շրջանցել ժամանակի և ծերացման օրենքները։ Նրա չափը չի գերազանցում սովորական կոճակը, իսկ մարմինը գրեթե լիովին թափանցիկ է։ Սա ոչ միֆ է, ոչ էլ գիտաֆանտաստիկ ֆիլմի սյուժե։ Խոսքը իսկական ծովային բնակչի մասին է, որին գիտնականները կոչում են անմահ մեդուզա։ Նա պարզապես երկար չի ապրում, նա ունակ է վերադառնալ երիտասարդություն և կրկին ու կրկին սկսել իր կյանքի ցիկլը։ Turritopsis dohrnii — այսպես է գիտականորեն կոչվում այս զարմանալի արարածը։ Նրա մարմինը զանգակաձև է, կիսաթափանցիկ, փոքրիկ վարդագույն կամ կարմրաշերտ կենտրոնով։ Մեդուզայի եզրերին ձգվում են բարակ թևիկներ, որոնց թիվը կարող է լինել 8-ից մինչև 90՝ կախված տարիքից։ Չնայած իր պարզ կառուցվածքին մեդուզան ունի բավականին զարգացած նյարդային համակարգ և շարժման ունակություն։ Turritopsis dohrnii-ն բնակվում է հիմնականում տաք ծովերում և օվկիանոսներում։ Ավելի հաճախ այն հանդիպում է Միջերկրական ծովում, Կարիբյան ավազանում, Ճապոնիայի ափերին և այլ շրջաններում՝ բարեխառն և արևադարձային կլիմայով։ Սակայն ծովային հոսանքների շնորհիվ մեդուզան կարող է հեշտությամբ տարածվել նաև այլ տարածաշրջաններ, այդ թվում՝ սառը ջրերում, որտեղ նույնպես այն հայտնաբերվել է։ Մեդուզայի անմահության մեխանիզմըTurritopsis dohrnii-ի գլխավոր գաղտնիքն ու արժեքը նրա անսովոր կյանքի ցիկլում է։ Ինչպես մեդուզաների մեծամասնությունը, այն անցնում է մի քանի զարգացման փուլ՝ սկսած թրթուրից (պլանուլա), այնուհետև պոլիպի, հետո՝ հասուն մեդուզայի։ Բայց ի տարբերություն այլ տեսակներիայս մեդուզան կարող է ցանկացած պահին շրջել այդ գործընթացը։ Իսկ ինչպես է դա հնարավոր։ Եթե մեդուզան վնասվածք է ստանում, սոված է կամ ենթարկվում է այլ սթրեսային գործոնների, նա չի մահանում, ինչպես աշխարհի շատ կենդանի արարածներ։ Դրա փոխարեն, նա սկսում է տրանսդիֆերենցավորման գործընթաց՝ կենսաբանական զարմանալի մի երևույթ, որի ընթացքում հասուն մեդուզայի բջիջները վերափոխվում են պոլիպի բջիջների։ Մեդուզան կարծես «երիտասարդանում» է ու կրկին դառնում է պոլիպ, որը կարող է նորից մեծացնել մեդուզա։ Տեսականորեն այս գործընթացը կարող է կրկնվել անվերջ։ Հենց այս պատճառով էլ նրան անվանում են անմահ մեդուզա։ Այս մեդուզայի արտասովոր հատկություններն առաջին անգամ նկատել է գերմանացի կենսաբան Քրիստիան Սոմմերը` 1988 թվականին։ Լիգուրիական ծովում նմուշներ հավաքելու ժամանակ նա նկատել է, որ որոշ մեդուզաներ չեն մահանում, ինչպես ենթադրվում էր, այլ վերածվում են պոլիպների։ Ավելի ուշ այս դիտարկումները հաստատվել են լաբորատոր պայմաններում։ Գիտնականները ստեղծել են հատուկ ակվարիումներ, որտեղ երկար ժամանակով հետևել են մեդուզաների կյանքին։ Սթրեսային գործոնների ազդեցությամբ մեդուզաները իսկապես սկսում էին երիտասարդացման գործընթացը՝ վերադառնալով պոլիպի փուլին։ Փորձերը ցույց են տվել, որ մեդուզան կարող է այս գործընթացը բազմիցս կրկնել։ Թեև ամբողջությամբ հաստատելու համար, որ այս գործընթացը իսկապես անվերջ է, դեռ բավարար ժամանակ կամ ռեսուրսներ չկան, սակայն ոչինչ չի վկայում, որ այդ նորացման գործընթացն ունի սահմանափակում։ Turritopsis dohrnii-ն միակ արարածը չէ, որն ունի արտասովոր վերականգնման ունակություններ, սակայն միայն նրան են համարում միակ հայտնի կենդանի էակը, որն ունի պոտենցիալ կենսաբանական անմահություն։ Այնուամենայնիվ, պետք է հիշել, որ անգամ այս յուրահատուկ մեդուզան պաշտպանված չէ գիշատիչներից ու հիվանդություններից, ուստի կարող է մահանալ նախքան նորից երիտասարդանալը։ 2011 թվականին այս մեդուզան նույնիսկ գրանցվել է Գինեսի ռեկորդների գրքում՝ որպես «միակ անմահ կենդանի էակը»։ Իսկ բնության մեջ նրա կողմից երիտասարդացման գործընթացի կրկնության քանակը առավելապես սահմանափակվում է արտաքին գործոններով, ոչ թե մեդուզայի կենսաբանական հնարավորություններով։ Turritopsis dohrnii-ն ապացուցում է, որ բնությունն իր մեջ դեռ բազմաթիվ գաղտնիքներ է պահում։ Փոքրիկ, գրեթե աննկատ մեդուզան ունի անմահության եզակի մեխանիզմ, որը հնարավոր է մի օր օգնի մարդկությանը հաղթահարել ծերությունն ու հիվանդությունները։ Մինչ այդ՝ անմահ մեդուզան մնում է համեստ, բայց ոգեշնչող օրինակ՝ թե որքան հեռու կարող է գնալ էվոլյուցիան։

Like this:

Translate »