Հայտնի է, որ ծառերը կլանում են CO2-ը օդից և արևային էներգիայի ազդեցությամբ այն վերածում են օրգանական նյութերի՝ արտազատելով թթվածին։ Սակայն գիտնականների միջազգային խումբը հայտնաբերել է բացառիկ երևույթ՝ որոշ թզենիների տեսակներ ունակ են մթնոլորտային CO2-ը ոչ թե միայն օրգանական ձևով պահելու, այլ վերածելու իրական քարային հանքանյութի։ Ուսումնասիրության կենտրոնում են հայտնվել Քենիայի չորային Սամբուրու շրջանում աճող երեք տեսակ թզենիներ։ Դրանցից Ficus wakefieldii-ն զարմացրել է հետազոտողներին․ այս պտղատու ծառը կլանում է ածխաթթու գազը և այն վերածում է կալցիումի կարբոնատի՝ նյութ, որից կազմված են կավիճը և կրաքարը։ Գործընթացը սկսվում է կալցիումի օքսալատի (CaC2O4) բյուրեղների առաջացմամբ, որոնք քայքայվելով՝ վերածվում են կալցիումի կարբոնատի։ Հանքայնացումը տեղի է ունենում ոչ միայն հողում, այլև հենց ծառի հյուսվածքներում։ Այսպիսով, թզենու բունը դառնում է «քարե սնդուկ»՝ մթնոլորտային CO2-ի երկարաժամկետ պահեստարան։ Բացի այդ, ծառերը փոխում են հողի քիմիական կազմը՝ այն դարձնելով ավելի ալկալային և բերրի։ Սա նպաստում է սննդանյութերի յուրացմանը և էկոհամակարգերի վերականգնմանը։ Մինչ այս մեխանիզմը արձանագրված էր միայն անպտուղ ծառերի մոտ, սակայն այժմ առաջին անգամ հայտնաբերվել է նաև պտղատու ծառի մոտ։ Սա բացում է նոր ուղիներ ագրոանտառաբուծության մեջ՝ համատեղելով CO2-ի նվազեցումը, հողերի բարելավումն ու բերքատվության բարձրացումը։ Հիշեցնենք, որ մեկ իրոկոն (անպտուղ տեսակ) իր կյանքի ընթացքում կարող է կուտակել մինչև 1 տոննա կալցիումի կարբոնատ։ Թզենիների դեպքում սա ոչ միայն կլիմայական գործիք է, այլև գյուղատնտեսական կարևոր ռեսուրս։
Լևոն Ազիզյան