1888 թվականի այսօրը`ապրիլի 25-ին, Թբիլիսիում մահացել է հայ արձակի խոշորագույն դեմքերից մեկը` Րաֆֆին, ում ստեղծագործությունների շնորհիվ հայկական ռոմանտիզմը հասել է իր բարձրակետին, իսկ հայ գրականությունը ավելի է մոտեցել համաշխարհային գրականության չափանիշներին: Րաֆֆին գեղարվեստական խոսքի նորարար է։ Նա որակական նոր աստիճանի է բարձրացրել հայ արձակը՝ մշակելով վեպի, վիպակի, պատմվածքի, նամականիի և ուղեգրության ընտիր նմուշներ։
Րաֆֆին (իսկական անուն-ազգանունը՝ Հակոբ Մելիք-Հակոբյան) իր կյանքի ընթացքում շատ է ճանապարհորդել պարսկահայ և թուրքահայ գրեթե բոլոր գավառներում, գրի առել հարուստ տեղեկություններ Հայաստանի բնության, աշխարհագրական դիրքի, ժողովրդի բարքերի ու կենցաղի վերաբերյալ, որոնք հետագայում հսկայական նյութ են տվել նրա գրական մտահղացումներին:
Հետաքրքիր փաստ է արձանագրվել կապված Րաֆֆու ստեղծագործություններում և հատկապես «Սամվել» վեպում դեռևս Արշակ Բ-ի (350-368) գահակալության մի քանի տարիներին Արարատ լեռան հարավարևմտյան մասում ժանտախտի բնական օջախների վերաբերյալ հիշատակությունների հետ:
Համաճարակաբանության մեջ կա «պատմական մեթոդ» հասկացությունը, որը, համաճարակաբանության ուսումնասիրության առաջին և ամենահին մեթոդն է: Այս մեթոդի էությունն այն է, որ օգտվելով պատմական այն նյութերից, որոնցում հիշատակվում է այս կամ այն տարածաշրջանում արձանագրված վարակիչ հիվանդությունը և հաշվի առնելով ներկայիս համաճարակաբանական իրավիճակը նույն տարածքում՝ արվում են որոշակի եզրահանգումներ:
«Սամվել» վեպում հիշատակված ժանտախտի մասին տեղեկատվությունը հենց այս մեթոդի վառ ապացույցն է, որն արձանագրում է այն փաստը, որ Հայաստանում դեռևս հին ժամանակներում եղել են ժանտախտի օջախներ:
Այնուամենայնիվ, չնայած այն իրողությանը, որ 1968 թվականին ՀՀ-ում մարդկանց շրջանում գրանցվել է վերջին ժանտախտի դեպքը, այն շարունակում է շրջանառվել տվյալ տարածքներում ապրող որոշ կենդանիների շրջանում։
ԵՊԲՀ առողջապահական ծրագրերի ազգային գիտահետազոտական կենտրոն