Երևանի ավագանու մարտի 18-ի նիստի ժամանակ կքննարկվի Երևան քաղաքի Արաբկիր վարչական շրջանի Նաիրի Զարյան փողոցը Կոստան Զարյանի անվամբ փոխելու մասին հարցը։
Որոշման նախագծում նշված է, որ Ղեկավարվելով «Երևան քաղաքում տեղական ինքնակառավարման մասին» օրենքի 12-րդ հոդվածի 1-ին մասի 23-րդ կետի դրույթներով, Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 2005 թվականի դեկտեմբերի 29-ի հ.2387-Ն որոշմամբ հաստատված կարգի 4-րդ կետով՝ Երևան քաղաքի Արաբկիր վարչական շրջանի Նաիրի Զարյան փողոցը (սկսվում է Հր.Քոչարի Վրացական փողոցների հատույթից՝ հասնում Ազատության պողոտա)՝ նրբանցքով (սկսվում է Զարյան փողոցի սկզբից, հասնում Կոմիտասի պողոտա), անվանափոխել գրող, բանաստեղծ, արձակագիր, արվեստաբան, գրականագետ Կոստան Զարյանի անվամբ` «Կոստան Զարյան փողոց», «Կոստան Զարյան փողոց, 1-ին նրբանցք»:
Հիմնավորման մեջ նշվում է, որ 930-ականների երկրորդ կեսին Խորհրդային Հայաստանում սկսվեցին ստալինյան զանգվածային ռեպրեսիաները։ 1936թ. հուլիսին խորհրդահայ առաջնորդ Աղասի Խանջյանի
խորհրդավոր սպանությունից (պաշտոնապես ներկայացված որպես «ինքնասպանություն») հետո Լավրենտի Բերիայի ղեկավարությամբ Հայաստանում սկսվեց քաղաքական և մշակութային դաշտի «մաքրազարդման» գործընթաց։ Այդ տարիներին մթնոլորտը լցված էր կասկածամտությամբ․ ցանկացած շեղում խորհրդային գաղափարախոսությունից կարող էր համարվել դավաճանություն՝ հանգեցնելով աքսորի կամ նույնիսկ մահապատժի։ Ստալինյան ռեպրեսիաների արդյունքում բազմաթիվ հայ գրողներ՝ Եղիշե Չարենցը, Ակսել Բակունցը, Վահան Թոթովենցը, Գուրգեն Մահարին և ուրիշներ, հայտվեցին պետական ապարատի թիրախում։ Նրանցից շատերը 1936-1937 թվականներին ձերբակալվեցին շինծու մեղադրանքներով, ենթարկվեցին բռնաճնշումների, իսկ շատերի կյանքն ավարտվեց բանտերում կամ գնդակահարությամբ։ Այս ֆոնին պետք է դիտարկել Նաիրի Զարյանի պահվածքն ու նրա դերը Ակսել Բակունցի ճակատագրում։
Նաիրի Զարյանը (իսկական անունը՝ Հայաստան Եղիազարյան) 1930-ականներին դասվում էր խորհրդային գաղափարախոսությանը լիովին հավատարիմ գրողների շարքին։ Նա 1930թ. գրել էր «Ռուշանի քարափը» հեղափոխական պոեմը, իսկ 1935թ. Ստալինին նվիրված բանաստեղծության համար ստացել էր Լենինի շքանշան։ 1936թ. Աղասի Խանջյանի սպանությունից հետո Նաիրի Զարյանը հանդես եկավ հրապարակային հարձակումներով Խանջյանի մտերիմ գրողների դեմ։ 1936թ. հուլիսի 17-ին նա «Գրական սերունդ» պարբերականում տպագրեց հոդված՝ «Ընդդեմ նացիոնալիզմի և տրոցկիզմի, հանուն սոցիալիստական մեծ գրականության» վերնագրով, որտեղ մեղադրել է Եղիշե Չարենցին, Ակսել Բակունցին և այլ գրողներին «ազգային շեղումների» ու «տրոցկիստական» գաղափարների տարածման մեջ։ Զարյանի հրապարակումը հստակ ազդանշան էր, որը համահունչ էր Ստալինի կողմից նախաձեռնված ռեպրեսիաների ալիքին։ Նա փաստացի պիտակավորել է իր ավագ գործընկերներին որպես «ժողովրդի թշնամիներ», այդպիսով նպաստելով նրանց դեմ հետապնդումների օրինականացմանը։ Խանջյանի սպանությունից մեկ ամիս անց 1936թ. օգոստոսի 9-ին ձերբակալվել է Ակսել Բակունցը: Նրա դեմ առաջադրված մեղադրանքները եղել են նույնատիպ այն մեղադրանքներին, որ արդեն շրջանառվել են մամուլում։ Նրան վերջնականապես մեղադրել են «տեռորիստական տրոցկիստական կազմակերպության» անդամ լինելու մեջ, և 1937թ. հուլիսի 7-ին նրան դատապարտել մահապատժի։
1936թ. հոդվածում Զարյանը մասնավորապես մեղադրել է Բակունցին և նրա «նացիոնալիստական-տրոցկիստական խմբակը» Հայաստանի սահմանների հարց բարձրացնելու և թուրքերի նկատմամբ ատելություն սերմանելու մեջ։ Այս ձևակերպումները հետագայում կրկնվեցին նաև ՆԿՎԴ-ի պաշտոնական մեղադրանքներում, ինչը վկայում է, որ Զարյանի հայտարարություններն ուղիղ ազդեցություն են ունեցել։ Նաիրի Զարյանի և Ակսել Բակունցի ողբերգական ճակատագրերը փոխկապակցված են։ Զարյանը եղել է ստալինյան գաղափարախոսության ակտիվ ջատագովը և իր հրապարակային ելույթներով նպաստել է Բակունցի պիտակավորմանը որպես «ժողովրդի թշնամի»։ Չկա ապացույց, որ Զարյանն անձամբ մասնակցել է Բակունցի ձերբակալմանը կամ դատավարությանը, սակայն նրա հրապարակային հոդվածներն ու ելույթները դարձել են այն քարոզչական հենքը, որի վրա կառուցվել են հետագա բռնաճնշումները։
Ստալինի մահից հետո, երբ ռեպրեսիաները սկսեցին վերագնահատվել, Զարյանին նույնպես մեղադրել են ստալինյան ռեպրեսիաներին նպաստելու մեջ։ 1950-ականներին Ավետիք Իսահակյանը հրապարակայնորեն մատնանշել է Զարյանի հավատարմությունը Ստալինին՝ կասկածի տակ դնելով նրա գրական արժանիքները։ Ի պատասխան՝ Զարյանը 1969թ. Խորհրդային Հայաստանի ղեկավարներին ուղղված նամակում փորձել է պաշտպանվել՝ պնդելով, որ ինքը պարզապես գաղափարական վեճեր է ունեցել Բակունցի, Չարենցի և մյուսների հետ, բայց երբեք անձամբ մատնագրեր չի գրել նրանց դեմ։
Սակայն պատմական փաստերը ցույց են տալիս, որ Զարյանի հրապարակային մեղադրանքները նպաստել են այդ գրողների բռնաճնշումներին։ Թեև ուղղակի ապացույցներ չկան, որ նա անձամբ մատնագրեր է գրել ՆԿՎԴ-ին, հայտնի է, որ նրա հոդվածները հիմք են հանդիսացել Բակունցի և մյուս գրողների դեմ հարուցված մեղադրանքների համար։ Այսօր պատմագիտության մեջ գերակշռում է այն տեսակետը, որ Նաիրի Զարյանը, եթե ոչ անմիջական կազմակերպիչ, ապա հաստատ գաղափարական գործիք է եղել Բակունցի և այլ գրողների նկատմամբ ստալինյան ռեպրեսիաների իրականացման գործում։
Նրա անունը կմնա երկակի նշանակությամբ․ մի կողմից՝ որպես սովետական գրող, մյուս կողմից՝ որպես անձ, որի հրապարակային մեղադրանքներն ուղիղ նպաստել են իր ժամանակակիցների ողբերգական ճակատագրերին։ Հայ գրող, բանաստեղծ, արձակագիր, արվեստաբան, գրականագետ, ԽՍՀՄ
գրողների միության անդամ Կոստան Զարյանը ծնվել է 1885 թ. փետրվարի 2-ին, Շամախի քաղաքում (Ռուսական կայսրություն)։ 1890թ.՝ հոր մահվանից հետո, ընտանիքը տեղափոխվել է Բաքու, որտեղ Կոստանն ընդունվել է ռուսական գիմնազիա։ Այնուհետև ավագ եղբայրը նրան տարել է Փարիզ,
տեղավորել Սեն-Ժերմեն քոլեջում, որն ավարտելուց հետո Կոստան Զարյանն ապրել է Կովկասում և մեկնել Բելգիաուսումը շարունակելու նպատակով։ Բելգիայում ստացել է փիլիսոփայության դոկտորի աստիճան։ 1910-1913թթ. Զարյանն ապրել է Վենետիկում, որտեղ էլ Մխիթարյան միաբանների մոտ սովորել է հայերեն։ Առաջին գիրքը՝ «Երեք երգերը» գրվել է իտալերեն (նույնը հայերեն լեզվով լույս է տեսել 1931 թվականին)։ 1914թ., երբ Պոլսում Հեթանոսական շարժմանն էին ներգրավված հայտնի մտավորականներ, Կոստան Զարյանը Դանիել Վարուժանի, Հակոբ Օշականի, Գեղամ Բարսեղյանի և Ահարոն Տատուրյանի հետ միասին, հիմնել է «Մեհեան» հանդեսը, որը լույս է տեսել 7 համարով՝ 1914թ. հունվարից մինչև հուլիս։
1922թ. Պոլսում լույս է տեսել Զարյանի հայերեն լեզվով առաջին գիրքը՝ «Օրերի պսակը», իսկ աշնանը Զարյանն ընտանիքով հաստատվել է Երևանում։ 1922-1924թթ. համեմատական գրականության պատմություն է դասավանդել Երևանի պետական համալսարանում, սակայն 1924թ. կրկին մեկնել է Եվրոպա։ 1925թ. Փարիզում հիմնել և խմբագրել է արվեստի, գրականության և փիլիսոփայության «Բաբելոնի աշտարակ» ամսագիրը (ֆրանսերեն), ապա մեկնել է Իտալիա։ Բոստոնի «Հայրենիք» ամսագրում լույս են տեսել նրա «Անցորդը և իր ճամփան» (1926-1928), «Բանկոոպը և մամութի ոսկորները» (1931-1933), «Երկիրներ և Աստվածներ» (1935-1938), «Կղզին և մի մարդ» (1955 թվական) գործերը։ 1944-1946թթ. հայագիտություն է դասավանդել Նյու Յորքի Կոլումբիա համալսարանում։ 1946թթ. Նյու Յորքում հիմնել և խմբագրել է «Հայկական քառամսյակ» անգլերեն հանդեսը։ 1952-1954թթ. արվեստի պատմություն է դասավանդել Բեյրութի ամերիկյան համալսարանում: 1961թ. ներգաղթել է Հայաստան:
Կ. Զարյանի մի շարք բանաստեղծությունների հիման վրա Տիգրան Մանսուրյանը ստեղծել է վոկալային երաժշտություն: Կոստան Զարյանը մահացել է 1969թ. դեկտեմբերի 11-ին, Երևանում: Երևան քաղաքի Արաբկիր վարչական շրջանի Նաիրի Զարյան փողոցը գրող, բանաստեղծ, արձակագիր, արվեստաբան, գրականագետ Կոստան Զարյանի անվամբ անվանակոչելու միջնորդությունը ներկայացվել է «Կողբ» կրթության, մշակույթի և սպորտի զարգացման հիմնադրամի կողմից:
Հիմք ընդունելով Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 2005 թվականի դեկտեմբերի 29-ի N2387-Ն որոշման 16-րդ կետն առաջարկվում է Երևան քաղաքի Արաբկիր վարչական շրջանի Նաիրի Զարյան անվամբ փողոցը և նրբացքն անվանափոխել Կոստան Զարյանի անվամբ` «Կոստան Զարյան փողոց», «Կոստան Զարյան փողոց, 1-ին նրբանցք»: Հաշվի առնելով վերոգրյալը և ղեկավարվելով «Երևան քաղաքում տեղական ինքնակառավարման մասին» օրենքի 12-րդ հոդվածի 1-ին մասի 23-րդ կետի դրույթներով, Հայաստանի Հանրապետության կառավարության 2005 թվականի դեկտեմբերի 29-ի N2387-Ն որոշմամբ հաստատված կարգի 4-րդ կետով՝ Երևան քաղաքի ավագանու քննարկմանն է ներկայացվում սույն որոշման նախագիծը։