Հինգ խորքային հոգեբանական և վարքային նշան, որոնք վկայում են, որ մարդուն դժվար է վստահել, եթե անգամ նա արտաքինից հավասարակշռված ու հմայիչ է թվում։
Այս նշանները չեն երևում դեմքի արտահայտությամբ, այլ դրսևորվում են գործողությունների, խոսքի կառուցվածքի և փոխհարաբերական դինամիկայի մեջ։
Պատասխանատվության մշտական շրջանցում
Բացատրություն․
Անազնիվ մարդը հազվադեպ է ընդունում իր սխալը։ Նա միշտ գտնում է հանգամանք, ուրիշ մարդ կամ «դժբախտ պատահար», որը պատճառ է դառնում իր անհաջողության։ Սա վկայում է՝ ներքին ինքնախաբեության և պատասխանատվությունից խուսափելու խորքային մոդելի մասին։
Օրինակ․
«Ես չէի հասցրել, որովհետև նրանք ուշ էին եկել», «Ես չէի մեղավոր, ուղղակի իրավիճակն էր անհարմար»։
Այսպիսի ձևակերպումները ցույց են տալիս, որ մարդը երբեք չի կանգնի քո կողքին, երբ ճշմարտությունը անհարմար լինի։
Խոսքի կառուցվածքի մանիպուլյատիվ բնույթը
Բացատրություն․
Նման մարդը խոսում է այնպես, որ լսողին մեղավոր կամ պարտավոր զգա։ Նա չի ասում՝ «ես ուզում եմ», այլ՝ «դու պիտի հասկանաս ինձ», «դու էլ այդպես կանեիր իմ տեղում»։
Սա խոսքի քողարկված ճնշման ձև է՝ սեփական ցանկությունը ներկայացնելով որպես օբյեկտիվ արդարություն։
Օրինակ․
«Եթե դու իսկապես ընկեր ես, պիտի համաձայնվես»։ Սա ոչ թե բարոյական չափանիշ է, այլ հուզական շանտաժ։
Տեղեկատվության չափաբաժնի անբնական տատանումներ
Բացատրություն․
Մարդը, ում դժվար է վստահել, երբեմն չափազանց շատ է պատմում՝ ստեղծելով մոտիկության պատրանք, իսկ հետո՝ կտրուկ փակվում է։
Այս դինամիկան ցույց է տալիս՝ նա վերահսկում է ոչ թե վստահությունը, այլ ինֆորմացիայի հոսքը՝ ըստ իր շահի։
Օրինակ․
Նա սկզբում պատմում է անձնական բաներ, որ դու էլ բացվես, բայց հենց դու ինչ-որ բան կիսվում ես՝ թեման փոխում է կամ օգտագործում է քո ասածը շահարկման համար։
Խոսքի ու վարքի փոխկապակցության բացակայություն
Բացատրություն․
Մարդը, ում դժվար է վստահել, կարող է շատ խելացի խոսել՝ օգտագործելով ճիշտ բառեր, բարձր գաղափարներ ու գեղեցիկ խոսքեր, բայց երբ գալիս է գործելու պահը՝ նրա գործողությունները չեն համապատասխանում ասածին։
Նրա խոսքերը դառնում են վերահսկման կամ ազդեցության գործիք, ոչ թե արժեքների արտահայտություն։ Սա վկայում է ներքին երկակիության մասին՝ երբ խոսքը ծառայում է ոչ թե ճշմարտությանը, այլ ազդեցությանը։
Օրինակ․
Նա կարող է ասել՝ «Ես երբեք չեմ օգտագործի մարդկանց», բայց իրականում մարդկանց հետ շփումը կառուցում է այնպես, որ ամեն հանդիպում իրեն օգուտ բերի՝ սոցիալական, նյութական կամ հոգեբանական։
Այս անհամապատասխանությունը չի երևում միանգամից, բայց միշտ դրսևորվում է՝ ժամանակի ընթացքում։
Էմոցիոնալ հաշվարկվածություն՝ առանց բնական տատանումների
Բացատրություն․
Նման մարդը չի գործում զգացմունքով, այլ՝ հաշվարկով։ Նրա «բարությունը», «հոգատարությունը» և «խղճահարությունը» հաճախ ունեն նպատակային ֆունկցիա՝ առաջիկա օգուտի սպասումով։
Դա արտահայտվում է ոչ թե սառնությամբ, այլ կայուն վերահսկողությամբ՝ նա միշտ գիտի, թե ինչ տպավորություն թողնել։
Օրինակ․
Նա օգնում է, բայց միշտ այնպես, որ հետո կարողանա հիշեցնել՝ «հիշո՞ւմ ես, երբ ես քեզ օգնեցի»։
Եզրակացություն․
Վստահությունը չի խաթարվում մի պահի ընթացքում — այն քայքայվում է մանր դետալների մեջ՝ բառի ձևակերպման, պատասխանատվության բաշխման և վարքի հետևողականության մեջ։
Մարդուն կարելի է ճանաչել ոչ թե այն պահին, երբ նա խոսում է գեղեցիկ, այլ այն պահին, երբ նրան այլևս ձեռնտու չէ լինել ազնիվ։
Քանի՞ անգամ ես նկատել, որ մարդը խոսում է ազնվության մասին, բայց հենց առաջին փորձության պահին ընտրում է շահը։
Նյութը՝ հոգեբան, հոգեթերապևտ Գրիգորի Բադալյանի էջից